W magicznej scenerii gniewskiego zamku 5 października obchodzona była 20 rocznica powstania w Gniewie oddziału Muzeum Archeologicznego w Gdańsku. Z tej okazji zorganizowana została konferencja popularnonaukowa oraz wernisaż „Gniew z mojego albumu”.

Formalne powołanie Oddziału - pierwszego z pięciu funkcjonujących dziś oddziałów naszego Muzeum, miało miejsce w 1995 roku, jednak związek Muzeum z Gniewem na dużo dłuższą metrykę. Jego początki sięgają połowy lat siedemdziesiątych, kiedy to Muzeum rozpoczęło kompleksowe badania archeologiczne, najpierw na terenie starego miasta i przedmieścia zachodniego, później zamku i podzamcza, w ramach rewaloryzacji gniewskiego zespołu staromiejskiego i założenia zamkowego pod nadzorem Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Gdańsku. O badaniach tych opowiadali na konferencji m.in. honorowa obywatelka Gniewu Elżbieta Choińska-Bochdan oraz wieloletni pracownik merytoryczny muzeum doktor Henryk Paner, z którego inicjatywy oddział został powołany. Już w latach osiemdziesiątych, jako kierownik ekspedycji wykopaliskowej w Gniewie z ramienia Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, zaangażował się on bowiem czynnie w ratowanie gniewskiego zamku, wspierając w tych działaniach ówczesnego kierownika Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Gniewie Jarosława Struczyńskiego. Po otrzymaniu nominacji na dyrektora Muzeum pan Paner sformalizował w 1992 roku współpracę z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Gniewie. Od tego momentu Muzeum mogło się już czynnie włączyć w prace rewitalizacyjne na zamku.

Równolegle z pracami rewitalizacyjnymi zainicjowana została również działalność naukowa i wystawiennicza. W październiku 1992 roku Muzeum współorganizowało na zamku z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury pierwsze Gniewskie Spotkania Naukowe. -Tematem sympozjum były „Małe miasta na Pomorzu w średniowieczu”, a patronat honorowy nad spotkaniem objęli profesorowie Lech Leciejewicz, Marian Biskup, Józef Borzyszkowski, Jadwiga Chudziakowa, Leszek Kajzer, Henryk Samsonowicz oraz Andrzej Wyrobisz. Celem sesji było podsumowanie badań archeologicznych oraz prac konserwatorskich na terenie Gniewu, a także uzgodnienie realnego zakresu działań badawczych i rewaloryzacyjnych na najbliższe lata. Imprezie towarzyszył turniej kuszniczy oraz historyczne widowisko plenerowe typu światło i dźwięk-przypominała zebranym na konferencji Ewa Trawicka, dyrektor Muzeum Archeologicznego w Gdańsku.

24 listopada 1992 roku, nazajutrz po ogłoszeniu uchwały Rady Miasta i Gminy Gniew przekazującej zamek w zarząd Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Gniewie, MGOK i Muzeum podpisało umowę realizacyjną dotyczącą wspólnej eksploatacji zamku. Ustalono program badań archeologicznych związany z planowanym odgruzowaniem zamku oraz przyszłymi inwestycjami infrastrukturalnymi. W 1993 roku dyrektor Henryk Paner rozpoczął starania o powołanie w Gniewie oddziału Muzeum. W piśmie z 24 czerwca 1993 roku ówczesny wicewojewoda Gdański Jan Borzyszkowski wyraził zgodę i poparcie dla utworzenia oddziału (filii) Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, który mieścić się miał na zamku w Gniewie. W piśmie wicewojewody do dyrektora Muzeum czytamy: „Jestem przekonany, że inicjatywa powołania oddziału muzealnego prezentującego kulturę rycerską i dzieje zakonów rycerskich na Pomorzu przy zaangażowaniu samorządu lokalnego w jej urzeczywistnienie, przyniesie korzyści zarówno instytucji, jak i samorządowi, a co za ty idzie, rozszerzy ofertę kulturalną naszego województwa”. W międzyczasie wciąż trwają prace rewitalizacyjne na zamku, w których Muzeum bierze czynny udział. W 1993 roku, po ostatecznym odgruzowaniu i adaptacji piwnicy pod skrzydłem południowym, na zamku zaprezentowana zostaje pierwsza wystawa przygotowana przez Muzeum - „Gniew w świetle badań archeologicznych w latach 1975-1985”. W październiku 1994 roku Muzeum współorganizuje z Miejsko-Gminnym Ośrodkiem Kultury w Gniewie II Gniewskie Spotkania Naukowe, których tematem były „tradycje historyczne i dzień dzisiejszy ziemi kociewskiej - szanse rozwoju turystycznego regionu”. W tym czasie powstaje na zamku zalążek funkcjonującej do dziś wystawy stałej „Kowalstwo Artystyczne”, na której prezentowane są efekty kolejnych edycji Międzynarodowych Pokazów Kucia Artystycznego”.

27 stycznia 1995 roku, po trzyletnich staraniach, powołany zostaje formalnie Oddział Muzeum na zamku w Gniewie. Ówczesny wojewoda gdański, Maciej Płażyński, wydaje zarządzenie zmieniające statut Muzeum dodając do niego Dział - Muzeum zamkowe u Gniewie. W uzasadnieniu czytamy: „W ciągu ostatnich dwóch lat Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, we współpracy z samorządem miasta i gminy Gniew, odrestaurowuje Zamek Gniewski, poszerzając swą ofertę kulturalną z zakresu organizowania i prowadzenia działalności kulturalnej. Działalność merytoryczna prowadzona przez Muzeum na Zamku Gniewskim w pełni odpowiada celom i zadaniom tej instytucji określonym w ustawie o ochronie dóbr kultury i o muzeach, jak i zapisom w tym zakresie w rozdziału drugiego statutu. Mając na uwadze zakres działalności merytorycznej, przeciwdziałanie bezrobociu przez aktywizację gminy wokół przedsięwzięć kulturalnych i kulturotwórczych, uzasadnione jest powołanie do życia nowego oddziału Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, czyli Muzeum zamkowego w Gniewie”.

Nowy oddział zajmuje zachodnie skrzydło zamku. Poza prowadzeniem działalności wystawienniczej i naukowej Muzeum zostaje partnerem organizowanych na zamku imprez historycznych i turniejów. W 1996 roku następuje adaptacja trzeciego piętra skrzydła zachodniego zamku na cele wystawienniczo-biurowe MAG. W maju 1996 roku Muzeum przy współudziale Centrum kultury - zamek w Gniewie, Ministerstwa Kultury i Sztuki Rzeczypospolitej Polskiej, Komitetu permanentnego konferencji Castrum Bene, Komitetu organizacyjnego obchodów 700-lecia nadania praw miejskich Gniewowi oraz Wydziału Kultury, Nauki i Sportu Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku organizuje na zamku międzynarodową konferencję „Castrum Bene” - sympozjum poświęcone problematyce zamków zakonów rycerskich, co pozwala wpisać zamek gniewski w sferę zainteresowań badawczych historyków z całej Europy.

15 lipca 1998 roku otwarta zostaje czynna do dziś multimedialna wystawa opowiadająca o bitwie pod Grunwaldem - „Grunwald 1410”, a w 2010 roku, powstaje w oddziale trzecia wystawa stała „Życie codzienne na średniowiecznym zamku”, której kuratorem jest pracownik gniewskiego oddziału pani Agnieszka Wesołowska. Dziś, dzięki staraniom kierownik oddziału, pani Alicji Grochockiej, w oddziale gniewskim prezentowane są co roku inne wystawy czasowe o tematyce archeologicznej i historycznej: w 2005 roku oddział gościł wystawę „Tajemnice Góry Św. Wawrzyńca” prezentującą sensacyjne wyniki badań archeologicznych w Kałdusie, przygotowaną przez Instytut Archeologii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w 2011 roku wystawę „Kultura Funeralna Nowożytnego Gdańska w świetle wykopalisk archeologicznych” przygotowaną przez Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, w 2012 roku wystawę „Potęga i Upadek. Zamki Państwa Krzyżackiego” przygotowaną przez Muzeum w Ostrudzie, w 2013 roku wystawę Muzeum Archeologiczne w Gdańsku

Podczas październikowej urodzinowej konferencji odbył się również wernisaż prac pokonkursowych „Gniew z mojego albumu”, który zobaczyć możemy w wyremontowanej w tym roku sali wystaw czasowych, do której muzeum planuje zakupić w przyszłym roku profesjonalne gabloty i oświetlenie.

20 lat oddziału gniewskiego to również liczne imprezy dedykowane mieszkańcom Gniewu (lekcje muzealne, dni otwarte, noc muzeów, dzień dziecka, czy warsztaty świąteczne). Przez szereg lat organizowane były tu również kolejne edycje Międzynarodowej Sesji Nubiologicznej. Ostatnie 10 lat to przeszło ćwierć miliona zwiedzających, w tym wielu zagranicznych turystów.

-W przyszłości planujemy przygotowanie nowej edycji wystawy prezentującej wyniki czterdziesty już lat badań archeologicznych w Gniewie oraz wystawy poświęconej w całości historii gniewskiego zamku. Mam nadzieje, że plany te, przy życzliwości naszego organizatora Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, Władz Miasta i Gminy Gniew oraz naszych gospodarzy, spółki Polmlek, będą mogły zostać szybko zrealizowane z korzyścią dla oferty turystycznej regionu i mieszkańców Gniewu- kończyła swoje wystąpienie Ewa Trawicka.

O środowisku naturalnym Pomorza w pradziejach opowiadał podczas sesji popularnonaukowej dr Ireneusz Olszak. Elżbieta Choińska-Bochdan mówiła zebranym o wynikach badań archeologicznych prowadzonych w Gniewie w latach 1975-1985. Dr Henryk Paner o badaniach archeologicznych na podzamczu i w porcie. Dr hab. Małgorzata Grupa natomiast o tym co udało się odkryć dzięki badaniom w kościele św. Mikołaja i jego okolicy. Jarosław Struczyński podsumowując ostatnie lata z życia zamku pokazał gościom między innymi nowy filmik promujący gniewski zamek.

Ostatnim punktem konferencji był wernisaż prac konkursowych „Gniew z mojego albumu”. W kategorii krajobraz miejski dwie główne nagrody powędrowały do Klaudii Rulińskiej za zdjęcie „Nocny Gniew” i Laury Puczyńskiej za „Panoramę Gniewu”. W kategorii krajobraz nadwiślański pierwsze miejsce zajęli Michał Chudyka za pracę „Lato 2015” i Ewelina Guzdaj za „Przyrodę Skarpy Nadwiślańskiej”. Jury przyznało również dwa wyróżnienia. Docenione przez sędziów zostały „Wichrowe Wzgórze” Karola Mielewczyka i " Grafitii pod mostem" Marty Kłoddy.

Galerię zdjęć z konferencji popularnonaukowej obejrzeć można na stronie: https://www.facebook.com/media/set/?set=a.889019424480203.1073742134.364667513582066&type=3&uploaded=5 .

Prace nagrodzone w konkursie fotograficznym obejrzeć natomiast można na: https://www.gniew.pl/redir,1?tresc=20972#akapit_12421 .