Problem w dużej mierze dotyczy zabudowy wielolokalowej, gdzie tuż za drzwiami gospodarstwa domowego odpady stają się anonimowe. Skutkiem, z czego niewielu zdaje sobie sprawę, są nakładane na wspólnoty i spółdzielnie, a tym samym na ich mieszkańców kary. Ich wysokość to nawet czterokrotność miesięcznej opłaty za odbiór odpadów i wzrost samej opłaty. Przekonali się o tym mieszkańcy wspólnot m.in. w Gdańsku i w Radomiu, inni dostali bardzo wyraźne ostrzeżenia.

Jednolity System Segregacji Odpadów obowiązuje na terenie Polski od 1 lipca 2017. Mieszkańcy, zarówno w zabudowie wielolokalowej jak i jednorodzinnej, zobowiązani są do segregacji odpadów komunalnych w oparciu o 5 frakcji. Mimo deklaracji taki stan rzeczy nie znajduje jednak odzwierciedlenia w tym, co z miejsc gromadzenia odpadów odbierają firmy komunalne. Problem widoczny jest szczególnie w zabudowie wielolokalowej. Większość odpadów trafia bowiem do pojemnika z frakcją zmieszanie, przez co odzyskanie na instalacji tych, które nadają się do dalszego zagospodarowania staje się niemożliwe.

Gminy tracą środki finansowe
Brak wywiązywania się z obowiązku segregacji odpadów przez mieszkańców niesie za sobą poważne konsekwencje. Firmy komunalne odbierają bowiem odpad niskiej jakości, w większości nie nadający się do ponownego przetworzenia na instalacji. Gminy niewysortowanego odpadu sprzedać nie mogą, przez co tracą podwójnie - również na wysokich kosztach jego zagospodarowania. Do tego dochodzi także konieczność osiągania przez samorządy wyznaczonych poziomów recyklingu (wagowo 35% w roku 2023, 45% w roku 2024 i 55% w roku 2025 r.), a bez wysokiej jakości odpadu "u źródła" jest to niewykonalne.

I kiedy nie pomagają już narzędzia edukacyjne i prośby pozostaje ostateczność - nałożenie na daną społeczność (wspólnota czy spółdzielnia mieszkaniowa) kary finansowej (w wysokości nawet 4-krotności miesięcznej stawki za odbiór) za brak stosowania się do obowiązku segregacji. Takie doświadczenia mają już mieszkańcy m.in. Radomia i Gdańska, którzy kary już otrzymali.

W przypadku gdańskiej wspólnoty z ul. Szafarnia 11 wynosi ona 9 188,12 zł, co w przeliczeniu daje ok. 80 zł/ mieszkanie. Kara nie jest jednorazowa. W praktyce oznacza to, że kolejna może zostać nałożona jeśli nadal mieszkańcy wspólnoty nie będą segregować odpadów. Wszyscy, solidarnie, bo nałożenie kary może być efektem działania choćby jednej osoby.

Jest problem, jest też rozwiązanie

Jak zatem ten stan rzeczy zmienić? Jak poprawić skuteczność segregacji i, o czym przekonali się mieszkańcy wielkopolskiego Śremu, za odbiór odpadów płacić mniej? Kluczowym jest przede wszystkim wdrożenie narzędzi pozwalających identyfikować gospodarstwa domowe, które wyrzucają odpady. Dzięki nim firmy odbierające odpady mogą skutecznie docierać do tych, którzy obowiązek segregacji lekceważą. I to właśnie na nich, a nie na całe spółdzielnie czy wspólnoty, włodarze miast czy gmin nakładać odpowiednie sankcje finansowe.



O skuteczności SISO przekonali się już mieszkańcy Ciechanowa, Zamościa, Śremu, Rumi i Świebodzina. Wzrosła tam jakość segregacji, na lepsze zmienił się wygląd przestrzeni do gromadzenia odpadów. Mieszkańcy Śremu zyskali także finansowo - mieszkańcy, którzy korzystają z SISO, za odbiór odpadów płacą mniej. System Indywidualnej Segregacji Odpadów sprawdził się do tego stopnia, że niektóre z miast (Ciechanów, Zamość, Świebodzin) rozwijają go na kolejnych osiedlach.

Mieszkańcy tych miast zyskali także wiedzę nt. produkowanych przez siebie odpadów i ich wagi. Dzięki nim mogą wpływać na swoje decyzje konsumenckie i .. dążyć do zmniejszenia ilości odpadów. Będą również jako pierwsi, gdy w przyszłości zostanie wprowadzona 5. metoda rozliczania odpadów (PAYT, płać za to co wyrzuciłeś), mogli za odpady płacić sprawiedliwie - jak za inne zużywane i rozliczanie "licznikowo" media.


Do zwiększenie skuteczności segregacji odpadów konieczne jest wdrożenie nowoczesnych, cyfrowych narzędzi. Obszar ten, mimo postępującej cyfryzacji, nadal jest analogowy. Przełoży się to na korzyści dla samorządów, firm odbierających odpady i samych mieszkańców. Umożliwi także spełnienie założonych poziomów recyklingu i ograniczy ryzyko nakładania kar - w tym jednym przypadku na Jednostki Samorządu Terytorialnego. Co ważne, inwestycja w System Indywidualnej Segregacji Odpadów, może zostać sfinansowana z dotacji, które stanowią 85% - 95% kosztów.