Pieniądze bez tajemnic. Ile gotówki nosimy w portfelu i jak najchętniej płacimy za zakupy. Statystyczny Polak ma w portfelu i w domu ok. 320 zł gotówki. Mimo wzrostu popularności kart płatniczych wciąż jednak wolimy płacić gotówką. O historii pieniądza oraz o zwyczajach płatniczych Polaków rozmawiamy z Tomaszem Koźlińskim z Departamentu Systemu Płatniczego NBP.

Porozmawiajmy o pieniądzu. Mówiąc pieniądz, jakie jego formy może Pan wymienić?

Tomasz Koźliński: - Najogólniej można podzielić pieniądz na gotówkowy i bezgotówkowy. Pieniądz gotówkowy to banknoty i monety. Natomiast pieniądz bezgotówkowy to przede wszystkim środki pieniężne elektronicznie zapisane na rachunkach bankowych, które wydajemy za pomocą usług płatniczych, takich jak płatności kartami, polecenie przelewu i polecenie zapłaty.

W kilku krajach wciąż popularne są czeki, wspomnieć można o Stanach Zjednoczonych, Francji i Wielkiej Brytanii. Mówię o 2,5 miliarda czeków każdego roku realizowanych we Francji! Osobną kategorią pieniądza bezgotówkowego jest pieniądz elektroniczny wydawany zgodnie z ustawą o usługach płatniczych przez wydawcę pieniądza elektronicznego, którym może być np. bank lub SKOK.

Kiedy pojawił się w historii pieniądz tradycyjny?

- Przyjmuje się, że pieniądze powstały w Fenicji. Ale już wcześniej funkcję pieniądza pełniły przyjęte w danej społeczności przedmioty lub zwierzęta, jakieś dobra rzadkie. Później rolę pieniądza spełniały przez tysiąclecia również kamienie szlachetne oraz monety np. z brązu, miedzi, srebra i złota. Przyjmuje się, że pieniądz papierowy powstał w Chinach, natomiast w Europie pierwsze kwity papierowe wydawane w zamian za monety kruszcowe były emitowane od XVI wieku. Polecam zapoznanie się np. z książką pt. „Historia monetarna Polski" Grzegorza Wójtowicza i Anny Wójtowicz.

A od kiedy pojawiły się inne formy pieniądza?

- Można przyjąć, że pierwsze karty płatnicze powstały na początku XX wieku w Stanach Zjednoczonych, były to metalowe karty. W Polsce pierwsza biznesowa karta płatnicza została wydana w 1991 r. Pierwszą kartę debetową klienci indywidualni mogli otrzymać w 1993 r., a kartę kredytową w 1995 r. Bankowość internetowa zadebiutowała w Polsce w 1998 r. Pierwsza karta wirtualna w Polsce została wydana w 2001 r.

Obecnie popularne są też karty zbliżeniowe. Kiedy zostały wprowadzone?

- Płatności zbliżeniowe zostały po raz pierwszy wprowadzone na świecie bodajże w 1997 roku w sieci stacji benzynowych Mobile w Stanach Zjednoczonych. Karty zbliżeniowe organizacji płatniczej MasterCard pojawiły się na świecie w 2005 r., ale testy były przeprowadzone już w 2002 i 2003 roku w USA. Natomiast w Polsce karty zbliżeniowe zostały po raz pierwszy wprowadzone w grudniu 2007 r. Płatności zbliżeniowe telefonem komórkowym z NFC w technologii HCE pojawiły się w Polsce pod koniec 2014 r. Polski system płatności mobilnych BLIK oficjalnie zaczął działać w 2015 r.

Ile jest gotówki na polskim rynku? Ile razem Polacy mają w portfelach?

- Gotówki w obiegu w Polsce, poza kasami banków, na koniec 2015 r. było prawie 150 miliardów zł i wielkość ta rośnie o kilkanaście procent każdego roku. W badaniu „Zwyczaje płatnicze Polaków", respondenci zadeklarowali, że przeciętnie posiadają w portfelu i w domu ponad 320 zł gotówki.

W jaki sposób jest to policzone, rozumiem, że to pieniądze w tradycyjnej, znanej nam formie - monet i banknotów?

- W Polsce pieniądz w postaci banknotów i monet emitować może wyłącznie Narodowy Bank Polski. Jest to uprawnienie zapisane w art. 227 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wartość emisji określa NBP. Na stronach internetowych NBP w Biuletynie Statystycznym NBP i Informacji wstępnej NBP przygotowywanych przez Departament Statystyki co miesiąc publikowane są dokładne dane na temat wartości pieniądza w obiegu. Departament Emisyjno-Skarbcowy publikuje również dokładne dane o liczbie poszczególnych nominałów monet i banknotów.

Coraz częściej płacimy za produkty i usługi kartą - czyli pieniądz tradycyjny zastępujemy plastikowym. Czy Polacy płacą chętniej papierowymi banknotami czy kartą?

Wciąż Polacy chętniej płacą gotówką niż kartami. Według badania „Zwyczaje płatnicze Polaków" jakie przeprowadziłem w NBP w 2012 r. wynika, że Polacy 82 proc. płatności regulują gotówką, 16,5 kartami płatniczymi i 1,5 proc. poleceniem przelewu. Sytuacja zależy również od sektora, ponieważ w przypadku płatności na stacjach benzynowych około połowy płatności jest dokonywana kartami, a pod względem wartości płatności zdecydowanie ponad połowa zakupów jest bezgotówkowa.Według dzienniczków płatności Polaków w mikropłatnościach do 20 zł gotówka odpowiada za aż 95 proc. płatności.

Czy w internecie Polacy płacą podobnie?

W zakupach internetowych sytuacja jest odmienna, ponieważ ponad 60 proc. płatności Polacy wykonują przelewem bezpośrednio z rachunków bankowych lub za pośrednictwem instytucji płatniczych. W sklepach internetowych Polacy w 61 proc. przypadków płacą przelewem z rachunków bankowych, w 26 proc. gotówką listonoszowi przy odbiorze lub na poczcie. Na karty płatnicze przypada około 8 proc. płatności.

Dodam tylko, że kartami najczęściej płacą specjaliści, technicy, urzędnicy i pracownicy administracji publicznej. Te grupy społeczne posiadają też najczęściej kartę płatniczą.

Jak to się zmienia w ostatnich latach?

- Liczba płatności kartami w Polsce bardzo dynamicznie wzrasta. W ciągu ostatnich trzech lat liczba płatności kartami Polaków w sklepach i za usługi więcej niż podwoiła się. Szacuję, że udział płatności kartami w ogóle płatności również podwoił się i wynosił w 2015 r. około 33 proc. W trzecim kwartale 2015 r. Polacy płacili kartami aż 668 miliona razy. Za pełen 2015 r. nie są jeszcze znane statystyki, ale szacuję, że Polacy wykonali prawie 2,6 miliarda płatności.

W Polsce w ciągu ostatnich kilku lat nastąpił gigantyczny wzrost płatności zbliżeniowych. Obecnie co druga płatność kartowa w Polsce jest zbliżeniowa. W handlu internetowym bardzo popularne są płatności przelewem, a jeszcze kilka lat temu większość płatności za zakupy internetowa regulowana była gotówką listonoszowi lub na poczcie.

Dziękuję za rozmowę.

Więcej o zwyczajach płatniczych Polaków można przeczytać w raporcie NBP: https://www.nbp.pl/systemplatniczy/zwyczaje_platnicze/zwyczaje_platnicze_Polakow.pdf

O zwyczajach płatniczych w wybranych krajach na świecie można poczytać w raporcie NBP tutaj

Źródło: www.kurier.pap.pl