Powstanie styczniowe było jednym z przykładów walki o niepodległość Polski podczas zaborów. Walki rozpoczęły się 22 stycznia 1863 roku. Bezpośrednią przyczyną zrywu powstańczego było zarządzenie branki, czyli poboru Polaków do wojska rosyjskiego. Walki i potyczki toczyły się na przełomie 1863 i 1864 roku na terenie Królestwa Polskiego, które było częścią zaboru rosyjskiego. Mieszkańcy Pomorza i Kociewia wchodzili w skład Królestwa Pruskiego, ale również czynnie przyłączyli się do walki prowadzonej przez rodaków z Moskalami. Różne formy oporu od manifestacji, mszy za ojczyznę, zbiórek funduszy na rzecz powstania, aż po czynny udział mieszkańców Kociewia w powstaniu styczniowym.

Członkowie Zrzeszenia Kaszubsko - Pomorskiego oddziały Kociewskie w Tczewie i Pelplinie uczciły pamięć bohaterskich uczestników insurekcji. Oto kilka przykładów bohaterów walczących w powstaniu styczniowym 162 lat temu z terenu Kociewia.

PELPLIN

Na pelplińskim cmentarzu spoczywa Korneliusz Lipiński - uczestnik powstania styczniowego. Dzięki staraniom Bogdana Soleckiego z Pelplina, został uhonorowany, a jego mogiła odnowiona. Był synem gospodarza z Pączewa, wyruszył do walki powstańczej w 1864 roku jako uczeń chojnickiego gimnazjum. Uczestniczył w jednej z potyczek, a po wycofaniu się na stronę pruską został aresztowany i więziony w Działdowie i Poznaniu. Żył w latach 1844 -1913.

W Pelplinie spoczywają także na cmentarzu przy kościele Bożego Ciała Anastazy Pruszak i Walenty Stefański bohaterowie okresu powstania styczniowego 1863 roku.

Anastazy Pruszak urodzony 15 kwietnia 1846 roku w Bytoni jako syn nauczyciela Stanisława Pruszaka. Podczas powstania styczniowego był żandarmem narodowym. Do zadań tego oddziału należała ochrona władz powstańczych oraz egzekwowanie wyroków na zdrajcach, szpiegach i osobach szkodzących polskim sprawom. Po zakończonych walkach zesłany w głąb Rosji. Po powrocie osiadł w Pelplinie, gdzie wspólnie z żoną Kazimierą z Dzierzgowskich prowadzili hotel "Pólko". Należał do pelplińskiego Towarzystwa Śpiewu św. Cecylii i Towarzystwa Czeladzi Katolickiej. Zmarł 31 lipca 1902 roku, a pochowano go na cmentarzu w Pelplinie. W roku 2024 dzięki staraniom Bogdana Soleckiego i IPN oddział Gdański mogiła Anastazego Pruszaka uczestnika powstania styczniowego została odnowiona.

Walenty Stefański urodził się w 1813 roku. Był uczestnikiem powstania listopadowego w latach 1830-31. Księgarzem w Poznaniu i przywódcą Związku Plebejuszy w tym mieście podczas Wiosny Ludów w 1848 roku. Za napisany tekst w piśmie "Nadwiślanin" pt. "Co teraz zrobić?" został ukarany z artykułu za "zbrodnię stanu" i skazany na dwa lata twierdzy w Wisłoujściu w latach 1863 - 64. Po odbyciu kary osiadł w Pelplinie i założył Towarzystwo Rolnicze i kasę pożyczkową. Zmarł w mieście nad Wierzycą w roku 1877.

Wśród powstańców styczniowych wielu było uczniami Collegium Marianum w Pelplinie, a także seminarium duchownego. Z murów tych uczelni wywodziło się wielu polskich patriotów.

Członkowie ZKP oddziały Kociewskie w Tczewie i Pelplinie uczcili pamięć uczestników styczniowego zrywu powstańczego. Zapalono znicze i umieszczono pamiątki patriotyczne dzięki wsparciu Muzeum Historii Polski w ramach akcji "Światło Pamięci".