Pogoda
TCZ.PL Sp. z o.o. Internetowy Serwis Informacyjny Miasta TczewaPieniądze (fot. tcz.pl)
Władze centralne ograniczają samodzielność finansową samorządów. Obserwujemy "przechodzenie od faktycznej samorządności do systemu klientelistycznego", czyli takiego, w którym o kierunkach rozwoju w większym stopniu decydują nie priorytety władz lokalnych, lecz dotacje celowe przyznawane przez władze centralne, ostrzegają prof. Paweł Swianiewicz i dr Julita Łukomska w najnowszej analizie forumIdei Fundacji Batorego.
Autorzy analizy podkreślają, że sytuacja budżetowa samorządów nie jest ani tak katastrofalna jak sugerowałyby wypowiedzi niektórych przedstawicieli władz lokalnych, ani tak dobra jak twierdzą przedstawiciele partii rządzącej. Istotne są jednak niepokojące zmiany, jakie zaszły w sposobie finansowania samorządów.
Dochody własne
Ponadto w latach 2018-2022 spadły dochody własne w miastach na prawach powiatu i gminach podmiejskich, a wzrosły w pozostałych gminach. Najdotkliwiej spadek finansowania mogą odczuć gminy podmiejskie, ponieważ to właśnie tam najbardziej gwałtownie wzrosła liczba mieszkańców - z 4,82 do 5,16 miliona, czyli o 7 procent. W tym czasie liczba mieszkańców w miastach wojewódzkich wzrosła o 1 procent, a w pozostałych gminach spadła o 3,5 procent.
Subwencja oświatowa
Jednym z najważniejszych czynników wpływających negatywnie na stan finansów samorządów jest wielkość tzw. luki oświatowej, czyli sumy, jaką samorządy muszą dopłacać do utrzymania szkół. Mimo że na ten cel powinna wystarczyć część oświatowa subwencji ogólnej otrzymywanej przez samorządy z budżetu, w rzeczywistości ogromna większość gmin przeznacza na ten cel dodatkowe środki. Sytuacja się pogarsza. O ile w 2017 roku w 62 gminach (czyli ok. 2 procent wszystkich) subwencja pokrywała całość wydatków na szkoły, to w 2022 roku takich gmin było już jedynie... 7.
Ogólna wartość dopłat gmin do subwencji oświatowej wzrosła w latach 2017-2022 niemal dwukrotnie z 8,3 do 15,9 miliarda złotych. Zlikwidowanie lub zmniejszenie tej luki w znaczący sposób poprawiłoby stan finansowy samorządów.
Nadwyżka operacyjna
To wysokość środków pozostających do dyspozycji samorządów po sfinansowaniu niezbędnych wydatków bieżących. W tym wypadku również widać różnicę pomiędzy miastami na prawach powiatu i gminami podmiejskimi a pozostałymi typami gmin. W tych dwóch pierwszych jednostkach wysokość nadwyżki budżetowej była w 2022 roku niższa niż w roku 2018.
Wydatki inwestycyjne
W tej kategorii wszystkie typy analizowanych jednostek odnotowały spadki pomiędzy rokiem 2018 a 2021. Wzrost nastąpił dopiero w roku 2022, ale ponownie najbardziej widoczny był w gminach "poza głównymi aglomeracjami", zaś w miastach na prawach powiatu nie pojawił się wcale. Cytowane w raporcie dane Związku Miast Polskich sugerują, że w ramach programów "Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych" oraz "Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych" dotacje dla miast na prawach powiatu były w przeliczeniu na mieszkańca 9-krotnie niższe niż w gminach wiejsko-miejskich i 20-krotnie (!) niższe niż w gminach wiejskich.
Wnioski
Analiza wskazuje, że władze centralne wspierają mniejsze i bardziej peryferyjnie położone samorządy kosztem miast na prawach powiatu i gmin podmiejskich. To uprawniona polityka, lecz sposób jej realizacji budzi poważne wątpliwości.
Następuje zmiana sposobu finansowania samorządów w kierunku coraz bardziej scentralizowanego i uznaniowego, co nie tylko ogranicza autonomię władz samorządowych. Utrudnia im także planowanie budżetów i długofalowych inwestycji, ponieważ w coraz większym stopniu zależą od "wytargowanych transferów przekazywanych często w ciągu roku".
Zjawisko jest tym bardziej niepokojące, że "dotychczasowe doświadczenia wskazują na znaczny stopień klientelizmu politycznego przy rozdziale dotacji rządowych". Innymi słowy jednostki samorządowe rządzone przez osoby związane z partią rządzącą mają większe szanse na otrzymanie pieniędzy.
Raport do przeczytania tutaj .
Autorzy analizy podkreślają, że sytuacja budżetowa samorządów nie jest ani tak katastrofalna jak sugerowałyby wypowiedzi niektórych przedstawicieli władz lokalnych, ani tak dobra jak twierdzą przedstawiciele partii rządzącej. Istotne są jednak niepokojące zmiany, jakie zaszły w sposobie finansowania samorządów.
Dochody własne
"Wysokość faktycznych dochodów własnych samorządów w ostatnich latach była niższa niż wynika to z oficjalnych zestawień statystycznych" piszą autorzy. Między innymi dlatego że jako dochody własne kwalifikowano dotacje przyznawane przez władze centralne z tytułu udziału we wpływach z podatku PIT. Środki rozdysponowane w ten sposób - według algorytmu arbitralnie stworzonego przez rząd - trudno uznać za dochody własne samorządów.
Ponadto w latach 2018-2022 spadły dochody własne w miastach na prawach powiatu i gminach podmiejskich, a wzrosły w pozostałych gminach. Najdotkliwiej spadek finansowania mogą odczuć gminy podmiejskie, ponieważ to właśnie tam najbardziej gwałtownie wzrosła liczba mieszkańców - z 4,82 do 5,16 miliona, czyli o 7 procent. W tym czasie liczba mieszkańców w miastach wojewódzkich wzrosła o 1 procent, a w pozostałych gminach spadła o 3,5 procent.
Subwencja oświatowa
Jednym z najważniejszych czynników wpływających negatywnie na stan finansów samorządów jest wielkość tzw. luki oświatowej, czyli sumy, jaką samorządy muszą dopłacać do utrzymania szkół. Mimo że na ten cel powinna wystarczyć część oświatowa subwencji ogólnej otrzymywanej przez samorządy z budżetu, w rzeczywistości ogromna większość gmin przeznacza na ten cel dodatkowe środki. Sytuacja się pogarsza. O ile w 2017 roku w 62 gminach (czyli ok. 2 procent wszystkich) subwencja pokrywała całość wydatków na szkoły, to w 2022 roku takich gmin było już jedynie... 7.
Ogólna wartość dopłat gmin do subwencji oświatowej wzrosła w latach 2017-2022 niemal dwukrotnie z 8,3 do 15,9 miliarda złotych. Zlikwidowanie lub zmniejszenie tej luki w znaczący sposób poprawiłoby stan finansowy samorządów.
Nadwyżka operacyjna
To wysokość środków pozostających do dyspozycji samorządów po sfinansowaniu niezbędnych wydatków bieżących. W tym wypadku również widać różnicę pomiędzy miastami na prawach powiatu i gminami podmiejskimi a pozostałymi typami gmin. W tych dwóch pierwszych jednostkach wysokość nadwyżki budżetowej była w 2022 roku niższa niż w roku 2018.
Wydatki inwestycyjne
W tej kategorii wszystkie typy analizowanych jednostek odnotowały spadki pomiędzy rokiem 2018 a 2021. Wzrost nastąpił dopiero w roku 2022, ale ponownie najbardziej widoczny był w gminach "poza głównymi aglomeracjami", zaś w miastach na prawach powiatu nie pojawił się wcale. Cytowane w raporcie dane Związku Miast Polskich sugerują, że w ramach programów "Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych" oraz "Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych" dotacje dla miast na prawach powiatu były w przeliczeniu na mieszkańca 9-krotnie niższe niż w gminach wiejsko-miejskich i 20-krotnie (!) niższe niż w gminach wiejskich.
Wnioski
Analiza wskazuje, że władze centralne wspierają mniejsze i bardziej peryferyjnie położone samorządy kosztem miast na prawach powiatu i gmin podmiejskich. To uprawniona polityka, lecz sposób jej realizacji budzi poważne wątpliwości.
Następuje zmiana sposobu finansowania samorządów w kierunku coraz bardziej scentralizowanego i uznaniowego, co nie tylko ogranicza autonomię władz samorządowych. Utrudnia im także planowanie budżetów i długofalowych inwestycji, ponieważ w coraz większym stopniu zależą od "wytargowanych transferów przekazywanych często w ciągu roku".
Zjawisko jest tym bardziej niepokojące, że "dotychczasowe doświadczenia wskazują na znaczny stopień klientelizmu politycznego przy rozdziale dotacji rządowych". Innymi słowy jednostki samorządowe rządzone przez osoby związane z partią rządzącą mają większe szanse na otrzymanie pieniędzy.
Raport do przeczytania tutaj .
Wykop
Komentarze (10) dodaj komentarz
Łupaszko_gość_gość
31.05.2023, 07:58
"a 'la long"
Niestety samorządy nie zdały egzaminu w Polsce .
OdpowiedzŁupaszko_gość_gość
31.05.2023, 08:04
"a 'la long"
Jeżeli wyprodukowanie kilometra drogi w samorządzie kosztuje więcej niż wyprodukowanie 1km autostrady w Niemczech -to o czym my tu mówimy ?
Cytujqwerty_gość
31.05.2023, 08:35
Zlikwidować Powiaty!
Zlikwidować POWIATY! Rada powiatu to klika osób zajmujących się niczym, spierają się o logo itp. nic nie wnoszące do rozwoju dyrdymały! Przekazać kompetencje gminom. Po co są powiaty??? Czy ktoś w ogóle się zastanawiał?
CytujY&_gość
02.06.2023, 06:24
04.06.2023 WARSZAWA
Naród na Marszu 04.06.2023 WARSZAWA BĄDŹMY RAZEM Z NARODEM NA MARSZU!!!!
CytujMoże i lepiej._gość
31.05.2023, 08:02
Jakby dać więcej kasy samorządom to by tak jak w Gdańsku pokupowali złote rydwany, czy jak w Warszawie wielkie jajo, czy jak w Tczewie napis 3d z blachy.
OdpowiedzSDS_gość
31.05.2023, 08:30
Tym czasem w Tczewie
W Tczewie nowy temat "Hala sportowa z pełnowymiarowym boiskiem na dachu" - Kolejna kiełbasa wyborcza. Najpierw przez lata mamili wyborców Aquaparkiem, kiedy już wystarczyło podpisać umowę i budować to zrezygnowano z tej oczekiwanej inwestycji i nagle jak królik z kapelusza wyskakuje hala sportowa z boiskiem na dachu której cena będzie równie kosmiczna jak cena za Aquapark! Co wtedy zrobi Mirosław? Przypomnę tylko jedno: gdyby nie odwlekano do kolejnych wyborów budowy Aquaparku to jakieś 5 lat temu kosztowałby max.15 milinów ale Mirosław przeciągał ten temat do obecnych czasów astronomicznej drożyzny. Teraz nowy temat "hala sportowa z boiskiem na dachu"!!!
Odpowiedz/_gość
31.05.2023, 09:41
Czy leci z nami pilot?
Czy ktoś kontroluje wydawanie pieniędzy publicznych przez ,, władze"? W normalnym kraju więzienia byłyby pełne polityków.
OdpowiedzOKO_gość
31.05.2023, 23:39
WYDAWNIE PIENIĘDZY
JUŻ WCZORAJ KTOŚ PISAŁ O BUDŻECIE W GMINIE TCZEW ALE JEST WSZĘDZIE TAK SAMO - BUDŻET NA TZW. DZIAŁ PROMOCJI TO W RZECZYWISTOŚCI , DZIAŁ PROPAGANDY ZA NASZE PODATNIKÓW PIENIĄDZE ALE TYLKO JEST TO SPRYTNIE ROBIONE- PREZENCIKI , NAGRODY NIE OD RADY MIAST, RADY GMINY CZY POWIATU TYLKO OD BURMISTRZA, WÓJTA PREZYDENTA . TO TAK JAKBYŚMY DZIĘKOWALI BANKOMATOWI ŻE WYPŁACIŁ NAM MASZE PIENIĄDZE . ŚMIESZNE ALE PRAWDZIWE.
CytujPolak Patriota_gość
31.05.2023, 15:40
Oszukaństwo!
Anty rządowa i anty PiS propaganda na tych stronach! Chamstwu nie podoba się ze rząd daje na utrzymanie Polaków co w potrzebie! Same chamy dzieci nie rodzą ale łapy wyciągają! I jeszcze fałszują prawdę co to niby nie rząd ale one sami dawali na dzieci! Jak wygra Tusk to pozamykają biura pomocy Polakom! MOPSowe urzędasy już podnoszą lby i groza Polskim matkom odbierać zasiłki jak nie dadzą na to papierów! Jak córka chciała kilka złotych co to by z dziećmi odwiedzić ojca w Sztumie to się wydrwiły na potrzeby rodzinne! Niby takie inteligentne ale bez myśli! Nasz list już poszeflbdi posła Smolinskiego co jedt wszystko opisane we właściwy sposób i prawdziwy!
OdpowiedzWIDZ_gość
31.05.2023, 23:30
LIKWIDACJA POWIATÓW
"Zlikwidować POWIATY! Rada powiatu to klika osób zajmujących się niczym, spierają się o logo itp. nic nie wnoszące do rozwoju dyrdymały! Przekazać kompetencje gminom. Po co są powiaty??? Czy ktoś w ogóle się zastanawiał?"
OdpowiedzPAMIĘTAMY - KTO I DLA KOGO UTWOŻYŁ POWIATY - AWS( PATRZ -PO ) STOŁKI DLA KOLESI I ZOBACZCIE KTO OD POCZĄTKU SIEDZI W URZĘDACH I KTO ( DZIĘKI WAM WYBORCOM ) MA STOŁKI RADNYCH LUDZIE W 95% LUDZIE SIEDZĄCY WYSOKO NA STANOWISKACH OPŁACANYCH Z BUDŻETU PAŃSTWA - CIĄGLE IM MAŁO ,CIĄGLE ŹLE , TYLKO DO PRACY SIĘ NIE KWAPIĄ ALE DO MĄDROWANIA I RZĄDZENIA PIERWSI ( UKŁADY- UKŁADZIKI ) NO I OCZYWIŚCIE PO PODWYŻKI