Susze, nawalne deszcze, przymrozki i przyspieszone zbiory - na rolnictwo coraz mocniej wpływa postępująca zmiana klimatu, a jej odziaływanie będzie się zwiększać. Cierpią na tym polscy rolnicy. Jak informują - tegoroczne dynie są mniejsze nawet o 30 proc. niż rok temu. W tym sezonie, w najgorszym momencie, aż 13 województw1 zmagało się z suszą rolniczą, która spowodowała poważne straty w uprawach. Tymczasem eksperci tłumaczą, że to co dobre dla klimatu jest również niezwykle korzystne dla rolnictwa. Dlatego kluczowe jest zatrzymanie wody w glebie i jej odpowiednia pielęgnacja, aby mogła dalej wydawać wysokie plony dla naszych dzieci i wnuków.

Spośród wszystkich naturalnych katastrof to brak wody ma największy wpływ na wielkość produkcji rolnej - nawet jedna trzecia strat w produkcji zwierzęcej i roślinnej jest spowodowana przez suszę2. W Polsce z tego powodu tracimy co roku nawet do 6,5 miliarda złotych,3 a rolnicy uznają ekstremalne zjawiska pogodowe za jedne z największych zagrożeń dla swojej działalności4. Według danych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi wnioski o oszacowanie szkód rolniczych powstałych w wyniku suszy złożyło aż 170 tys. producentów rolnych.

Woda albo psikus - dynie w tym roku nie urosły
Sytuację pogarsza fakt, że Polska jest uboga w zasoby wodne. W Europie średnia ilość wody przypadająca na jednego mieszkańca wynosi ok. 5 tys. m3 rocznie, a w naszym kraju jest ona prawie trzykrotnie niższa.  W ciągu ostatnich 6 miesięcy, susza rolnicza wpłynęła na aż 14 różnych rodzajów upraw na terenie Polski5. Szacuje się, że w niektórych regionach rolnicy mogą się spodziewać nawet o 20 proc. mniejszych plonów, a najgorsza sytuacja występuje na Nizinie Mazowieckiej, Nizinie Podlaskiej i Polesiu. W województwie pomorskim najbardziej ucierpiały uprawy zbóż jarych, ozimych oraz krzewów owocowych, zagrożone suszą w tych uprawach było ponad 90 proc. gmin. Przyczyną pogarszającej się sytuacji jest m.in. wzrost średniej temperatury i coraz rzadsze, ale coraz bardziej intensywne opady.

Jedną z upraw, która ucierpiała jest dynia. Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa informuje, że od 2020 r. Polska jest największym producentem dyni w Unii Europejskiej. W ciągu ostatnich 10 lat produkcja w naszym kraju wzrosła ośmiokrotnie i osiągnęła wynik 400 tys. ton6, ale susza coraz bardziej wpływa na wielkość zbiorów rolników


Rolniku, łap wodę!
Receptą na przeciwdziałanie suszy jest retencja. Techniki zatrzymywania wody w glebie obejmują między innymi zachowywanie miedz śródpolnych oraz pasów buforowych, odbudowę małych terenów podmokłych oraz zwiększanie powierzchni mokradeł, bagien i torfowisk.



Fundacja Wspomagania Wsi zachęca rolników do podjęcia trzech kluczowych działań, które pomogą ich gospodarstwom w walce z suszą, aby plony były większe, a ziemia mogła rodzić dla kolejnych pokoleń.

1. Gleba - podstawowe narzędzie rolnika

Szacuje sie?, z?e do 2050 roku zdegradowanych moz?e byc? nawet ok. 90 proc. gleb rolniczych7, a to właśnie zdrowe gleby są niezbędne do skutecznej walki ze zmianą klimatyczną, do wyżywienia ludzi oraz zapobiegania powodziom i suszom. Aby zatrzymać wodę trzeba skupić się na glebie i zadbać o wysoką zawartość materii organicznej, czyli wszystkiego co w niej żyje. Próchnica, którą w ten sposób wytwarzamy ma zdolność przechowywania wody nawet 30 proc. większą niż jej masa.

2. Melioracja zatrzymuje lub odprowadza wodę

Niezwykle ważna w zatrzymywaniu wody w gospodarstwie jest melioracja. Szczególnie w obliczu nasilających się gwałtownych naprzemiennych zjawisk suszy i nawalnych deszczy zatrzymanie wody w glebie jest kluczowe, inaczej tylko spłynie ona do rowów. Zatrzymaniu wody sprzyja budowanie zastawek. Ale melioracja powinna działać w dwie strony - jak wody jest zbyt dużo należy odprowadzać jej nadmiar, ale również zapewniać dostęp do wody roślinom, gdy zaczyna jej brakować - poprzez urządzenia piętrzące.

3. Krajobraz jako siedlisko życia na polu

Zmiany w polskim krajobrazie rolniczym na przestrzeni lat są widoczne gołym okiem. Straciliśmy większość oczek wodnych i zadrzewień śródpolnych, które spełniały ważne funkcje. Cały ten różnorodny świat jest bardzo cenny z perspektywy rolniczej. Bogate w wiele gatunków kwitnących roślin miedze stanowią dom m.in. dla owadów zapylających. To także siedlisko licznych gatunków zwierząt, ograniczających populacje np. owadów, które dzięki temu nie namnażają się nagle i intensywnie - co zmniejsza zagrożenie dla plonów.

Sposób na suszę i jednocześnie rentowność produkcji znalazł Mateusz Ciasnocha, rolnik z województwa pomorskiego: - Nasze rodzinne gospodarstwo rolne dzięki wsparciu w ramach Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej na przestrzeni lat 2004-2013 zmieniło profil produkcji z profilu produkcji jednorocznych roślin zbożowo-oleistych na trwałe użytki zielone. Łąki, do których wróciliśmy są naturalnym historycznym sposobem zagospodarowania gruntów rolnych, którymi zarządzamy. Dzięki tej zmianie nie walczymy z naturą, a także z cyklami natury, które są wpisane w nasz ekosystem, tylko współpracujemy z nimi. Wpisaliśmy nasz model działalności rolnej i produkcji rolnej w ekosystem, w którym żyjemy - mówi.

-

Jednocześnie w naszym regionie istnieje regionalny system zarządzania wodą, w ramach którego na jesteśmy w stanie albo zmniejszać poziom wody, albo zwiększać, oczywiście w porozumieniu z Naszymi Sąsiadami i Operatorem Systemu. Z naszego doświadczenia wyciągamy wniosek, iż dbanie o ekosystem i środowisko mogą iść w parze z zyskowną produkcją płodów rolnych. W naszym przypadku tak właśnie jest - dodaje.

Potrzeba zmian systemowych
Potrzebne są rozwiązania systemowe, wyższe wsparcie finansowe powinno iść przede wszystkim do rolników odtwarzających glebę i zatrzymujących wodę w krajobrazie rolnym - tym samym zabezpieczając odpowiednie warunki produkcji nie tylko na najbliższe miesiące, ale i w dalszej przyszłości.



Kluczowy jest również głos konsumentów - Musimy uwierzyć, że jako społeczeństwo i wyborcy możemy wiele zmienić. - Jeżeli postawimy na współpracę z lokalnymi rolnikami i rolniczkami, a nie właścicielami przedsiębiorstw stosujących uprzemysłowione metody uprawy i chowu - to wspólnie mamy dużą moc sprawczą. Warto zacząć działać, bo od tego zależy nie tylko nasze zdrowie i bezpieczeństwo, ale także kształt przyszłość polskiego rolnictwa i przyszłych pokoleń - stwierdza prof. Karaczun.