Od 1 czerwca 2021 r. działacze opozycji antykomunistycznej i osoby represjonowane z powodów politycznych mogą składać wnioski o przeliczenie wysokości emerytury, renty oraz kapitału początkowego. Świadczenie w nowej wysokości będzie przysługiwać od miesiąca, w którym został złożony wniosek.

Gdy ZUS ustala prawo do emerytury lub renty i wylicza jej wysokość, uwzględnia m.in. czas aktywności zawodowej i przebywania na zwolnieniach, pobierania zasiłków, innych świadczeń, czyli okresy składkowe i nieskładkowe. Okresy składkowe to te, za które były opłacane składki na ubezpieczenia społeczne np. praca, prowadzenie działalności gospodarczej czy urlop macierzyński. Natomiast w okresach nieskładkowych składki nie są opłacane. Może to być okres pobierania wynagrodzenia chorobowego, zasiłków, świadczenia rehabilitacyjnego lub bezpłatnego urlopu.
Nowela wprowadziła nowy okres składkowy. Jest to okres pozbawienia możliwości wykonywania zawodu przed 31 lipca 1990 r. z powodu represji politycznych za działania na rzecz odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności lub respektowania politycznych praw człowieka w Polsce. ZUS uwzględni ten okres przy ustalaniu kapitału początkowego, prawa do emerytury i renty z tytułu niezdolności do pracy oraz wysokości tych świadczeń.


Osoby, które mają ustalony kapitał początkowy albo wysokość emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy przed 1 czerwca 2021 r. i chcą je przeliczyć na podstawie zmienionych przepisów, powinny złożyć wniosek w sprawie kapitału początkowego - EKP lub wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego - ERPO. Wniosek powinny również złożyć osoby, które chcą skorzystać z przeliczenia renty rodzinnej po ubezpieczonych. Osoby, które wcześniej nie przekazały ZUS decyzji Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która potwierdza wspomniane okresy powinny dołączyć ją do wniosku.

Świadczenie w nowej wysokości będzie przysługiwać od miesiąca, w którym został złożony wniosek, nie wcześniej jednak niż od 1 czerwca 2021 r.

Znowelizowane przepisy przyznały także świadczenie wyrównawcze działaczom opozycji antykomunistycznej oraz osobom represjonowanym z powodów politycznych, którzy pobierają nie tylko emeryturę lub rentę inwalidzką albo rentę z tytułu niezdolności do pracy, lecz także rentę rodzinną w wysokości niższej niż 2501,76 zł. Żeby uzyskać świadczenie wyrównawcze trzeba złożyć wniosek na druku ER-SWA wraz z decyzją Szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych, która potwierdza status działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.